काठमाडौँ । एलन मस्कको स्टारलिङ्क कम्पनीले भारतमा स्याटेलाइट इन्टरनेट सेवा सुरु गर्ने भएको छ । यसअघि भारत सरकारले स्टारलिङ्कसमक्ष केही सर्तहरू राखेको छ ।

सरकारले बन्द नियन्त्रण गर्न देशमै नियन्त्रण केन्द्र स्थापना गर्न माग गरेको छ । यसको अर्थ, यदि यो सेवा कहिल्यै बन्द गर्नु पर्यो भने, यसको नियन्त्रण केन्द्र भारतमा मात्र हुनुपर्ने छ । साथै, डेटा सुरक्षाको लागि, सुरक्षा एजेन्सीहरूलाई कलहरू अवरोध गर्ने अर्थात् डेटा निगरानी गर्ने सुविधा दिनुपर्छ ।

यसबाहेक, सरकारले उपग्रह मार्फत विदेशमा गरिएका कलहरू सिधै फर्वार्ड गर्नुको सट्टा, स्टारलिङ्कले पहिले भारतमा निर्मित स्टारलिङ्क गेटवेमा ल्याउनुपर्नेछ । त्यसपछि कल टेलिकम च्यानलहरू मार्फत विदेशमा पठाउनुपर्ने छ । मिडिया रिपोर्टका अनुसार, पहिलो दुई सर्तहरू पहिले नै देशका दूरसञ्चार कम्पनीहरू जियो, एयरटेल र भोडाफोन-आइडियामा लागू भइसकेका छन् ।

रिपोर्टका अनुसार स्टारलिङ्कको स्याटेलाइट कम्युनिकेसन इजाजतपत्र प्रक्रिया लगभग पूरा भइसकेको छ । कम्पनीले भारतमा इन्टरनेट सेवाहरूको लागि जियो र एयरटेलसँग मार्केटिंग र नेटवर्क विस्तार सम्झौता गरिसकेको छ ।

देशको कुनै पनि भागमा कानून व्यवस्था बिग्रिएमा तुरुन्तै सञ्चार सेवाहरू बन्द गर्न नियन्त्रण केन्द्र आवश्यक हुन्छ । यसमा उपग्रह सेवाहरू पनि समावेश छन् । त्यसैले, भारतमा स्टारलिङ्कको नियन्त्रण केन्द्र निर्माणको माग गरिएको छ ।

भारतमा स्याटेलाइट इन्टरनेट सेवा प्रदान गर्न, देशका दुई प्रमुख दूरसञ्चार कम्पनीहरू जियो र एयरटेलले स्टारलिङ्कसँग सम्झौतामा हस्ताक्षर गरेका छन् । सम्झौता अन्तर्गत, स्पेसएक्स र एयरटेलले व्यवसाय, शैक्षिक संस्था, स्वास्थ्य सेवा केन्द्र र दुर्गम क्षेत्रहरूमा स्टारलिङ्क सेवाहरू प्रदान गर्न मिलेर काम गर्नेछन् । एयरटेलको अवस्थित नेटवर्क पूर्वाधारमा स्टारलिङ्क प्रविधिलाई एकीकृत गर्ने सम्भावनाहरूको खोजी गरिनेछ ।

स्टारलिङ्कले १०० भन्दा बढी देशहरूमा उपग्रह मार्फत इन्टरनेट प्रदान गर्दछ । यसमा पृथ्वीको तल्लो कक्षमा ७ हजारभन्दा बढी उपग्रहहरूको सबैभन्दा ठूलो उपग्रह नेटवर्क छ । स्टारलिङ्क इन्टरनेट मार्फत स्ट्रिमिङ, अनलाइन गेमिङ, भिडियो कलहरू सजिलै गर्न सकिन्छ।

यसमा, कम्पनीले राउटर, पावर सप्लाई, केबल र माउन्टिङ ट्राइपड समावेश गर्ने किट प्रदान गर्दछ । उच्च गतिको इन्टरनेटको लागि डिश खुला आकाशमुनि राखिएको राखिने छ । स्टारलिङ्कको एप आईओएस र एन्ड्रोइडमा उपलब्ध छ, जसले सेटअपदेखि अनुगमनसम्म सबै काम गर्छ ।

जियो र एयरटेल जस्ता कम्पनीहरूले भारतमा फाइबर अप्टिक्स र मोबाइल टावरहरू मार्फत इन्टरनेट प्रदान गर्छन् । स्टारलिङ्क स्याटेलाइट नेटवर्कमा आधारित छ । यसले साना उपग्रहहरू, ग्राउन्ड स्टेशनहरू र प्रयोगकर्ता टर्मिनलहरू मार्फत काम गर्दछ । यसलाई भौतिक पूर्वाधारको आवश्यकता पर्दैन ।

स्टारलिङ्कका उपग्रहहरू परम्परागत उपग्रह इन्टरनेट सेवाहरू भन्दा पृथ्वीको नजिक (५५० किमी) छन् । यसले तपाईंलाई छिटो इन्टरनेट दिन्छ । स्टारलिङ्कले १५० एमबीपीएस सम्मको गति प्रदान गर्ने दाबी गर्छ, जुन फाइबर ब्रोडब्यान्ड भन्दा कम छ तर परम्परागत स्याटेलाइट इन्टरनेट भन्दा राम्रो छ ।

स्टारलिङ्कको सबैभन्दा ठूलो फाइदा भनेको यसले परम्परागत ब्रोडब्यान्ड प्रदायकहरूले आफ्नो सेवा प्रदान गर्न नसक्ने क्षेत्रहरूमा इन्टरनेट सेवा प्रदान गर्न सक्छ । यसमा ग्रामीण क्षेत्रहरू, दुर्गम स्थानहरू, र प्राकृतिक प्रकोपबाट प्रभावित क्षेत्रहरू पनि समावेश छन् ।

भारतका का धेरै दुर्गम क्षेत्रहरूमा इन्टरनेटको पहुँच छैन। सरकारी तथ्याङ्क अनुसार, मार्च २०२४ सम्ममा ग्रामीण टेलि-घनत्व ५९.१ प्रतिशत थियो । स्टारलिङ्क यी क्षेत्रहरूको लागि गेम चेन्जर साबित हुन सक्छ । दुर्गम क्षेत्रहरूमा अनलाइन शिक्षा र डिजिटल स्वास्थ्य सेवाहरू बढ्नेछन् ।

स्टारलिङ्क र अन्य स्याटकम सेवाहरू परम्परागत इन्टरनेट कम्पनीहरूका प्रतिस्पर्धी होइनन्, बरु उनीहरूका पूरक हुन् । यद्यपि, तिनीहरूको लागत उच्च छ । स्टारलिङ्क योजनाहरू विद्यमान ब्रोडब्यान्ड योजनाहरू भन्दा १८ गुणा महँगो छन् । यदि भारत सरकारले चाहेमा, डिजिटल इन्डिया योजनामा विश्वव्यापी सेवा दायित्व कोष प्रयोग गरेर मूल्य घटाउन मद्दत गर्न सक्छ ।

भारतमा अहिले २०२४ को डिसेम्बरसम्मको आँकडा अनुसार जियोका ४६ करोड ५० लाख ग्राहक छन् भने त्यसपछि एयरटेलका २८ करोड, भोडाफोनका साढे १२ करोड र बीएसएनएलका ३ करोड ग्राहक छन् ।