काठमाडौं । अमेरिकाले अबको पाँच वर्षभित्र चन्द्रमामा परमाणु रिएक्टर बनाउने भएको छ । यसअघि उनले चन्द्रमामा आधार र मानव बस्ती स्थापना गर्न सक्नेछ, जसमा केही घर बनाइनेछ ।

अमेरिकी अन्तरिक्ष एजेन्सी नासाले किन यस्तो गरिरहेको छ भन्ने प्रश्न उठ्छ । यो रिएक्टरले त्यहाँ के काम गर्छ ? अमेरिका जस्तै रुस र चीनले पनि यस्तै गरिरहेका छन् । चन्द्रमामा लामो समयसम्म बस्न र त्यहाँ अनुसन्धान आधार निर्माण गर्ने वा खनिज स्रोतहरूको उत्खनन जस्ता कामका लागि दिगो ऊर्जा स्रोत आवश्यक हुन्छ। चन्द्रमामा सौर्य ऊर्जा सीमित छ किनभने त्यहाँ १४ दिन रात र १४ दिन हुन्छ।

जब १४ दिन रात हुन्छ, त्यहाँ ऊर्जाको ठूलो आवश्यकता पर्न जान्छ। यस्तो अवस्थामा त्यहाँ अविरल बिजुली उपलब्ध गराउन परमाणु ऊर्जा सबैभन्दा भरपर्दो विकल्प मानिन्छ ।

अमेरिकाको ‘आर्टेमिस प्लान’ अन्तर्गत सन् २०२६ सम्ममा फेरि चन्द्रमामा मानिस पठाउने लक्ष्य राखिएको छ। यसमार्फत चन्द्रमामा चन्द्रमाको आधार तयार गरी मानव बसोबास स्थायी बनाइने छ। आणविक रिएक्टर यस सम्पूर्ण योजनाको ऊर्जा इन्जिन हुनेछ।

तर, अमेरिका त्यहाँ यी सबै गरेर अन्तरिक्ष प्रभुत्व कायम गर्न चाहन्छ । यो भूराजनीतिक दृष्टिकोणबाट रुस र चीन भन्दा माथि उठने रणनीति पनि हो, तर रुस र चीन पनि यस्तै परियोजनामा हात मिलाउन चाहन्छन् ।

अमेरिकी अन्तरिक्ष एजेन्सी नासा, ऊर्जा विभाग र केही निजी कम्पनीले संयुक्त रुपमा यसलाई बनाइ रहेका छन् । यसलाई फ्युजन सतह शक्ति प्रणाली भनिन्छ। यसबाट १० वर्षसम्म निरन्तर करिब ४० किलोवाट विद्युत् उत्पादन हुनेछ । जसका कारण ३० घर निरन्तर चलाउन सकिन्छ । जुन चन्द्रमाको आधारका लागि पर्याप्त मानिन्छ। यो रिएक्टर पृथ्वी माथि लगिनेछ। त्यहाँ स्थापना गरिनेछ। यो रिएक्टर धेरै हल्का र कम्प्याक्ट हुनेछ।

आफ्नो आर्टेमिस योजना अन्तर्गत, अमेरिकाले २०३० सम्म चन्द्रमामा छुट्टै ४०–१०० किलावाटको बनाउने छ । यसमा समृद्ध युरेनियम प्रयोग गरिनेछ। यो स्वतः चल्नेछ। मानवीय हस्तक्षेपको आवश्यकता पर्दैन। यसलाई सन् २०३० सम्ममा चन्द्रमाको सतहमा स्थापित गर्ने लक्ष्य राखिएको छ। यसलाई चन्द्रमाको दक्षिणी ध्रुव नजिकै स्थापित गरिनेछ, जहाँ पानीको हिउँ रहेको छ।

नासाले  यो सम्पूर्ण मिसन योजना र सञ्चालन गर्नेछ। यसका साथै यस कार्यमा अमेरिकी ऊर्जा विभाग र लकहिड मार्टिन, वेस्टिङ हाउस र बीडब्लुएक्सटीको सहयोग प्राप्त हुनेछ ।