काठमाडौँ । दही र चिनी खाएपछि घरबाट निस्कने हिन्दू संस्कृतिको परम्परागत चलन हो। आज पनि धेरैले यसलाई पछ्याउँछन्। अहिले पनि प्रायः कुनै शुभ कार्यमा जानुअघि दही र चिनी खाने गरिन्छ।

शताब्दीयौंदेखि पालना हुँदै आएको सनातन धर्ममा धेरै नियम र प्रथाहरू छन्। घरमा हजुरआमा जस्ता बुढापाकाका कारण आज पनि यी परम्परा जीवित छन् । हजुरआमाले धेरै कुरा बताउनुहुन्छ र साथसाथै कतिपय कुरामा आपत्ति पनि गर्नुहुन्छ ।

जब तपाईं कुनै शुभ वा महत्त्वपूर्ण कामको लागि घरबाट बाहिर निस्कनुहुन्छ, बुढापाकाले अक्सर घरबाट निस्कनुअघि दही चिनी खान भन्नुहुन्छ। कतिपयले यसलाई पछ्याउँछन् र कसैले गर्दैनन्।

तर दही र चिनी खाएर घरबाट निस्कने चलन सदियौंदेखि चलिआएको छ । यसको पछाडिको कारण धेरैलाई थाहा छैन । आउनुहोस्, दही र चिनी खानुलाई किन शुभ मानिन्छ, यसको पछाडि धार्मिक महत्व र वैज्ञानिक आधार के छ जानौं ।

दही पाँच अमृत तत्व मध्ये एक हो

हिन्दू धर्ममा दहीलाई पाँच अमृत तत्व मध्ये एक मानिएको छ, जसका कारण धार्मिक दृष्टिले यसको महत्व निकै बढेको छ । दही पूजा, धार्मिक अनुष्ठान आदिमा प्रयोग गरिन्छ। दहीबाट पञ्चामृत बनाइन्छ, भगवान शिवको अभिषेक दहीबाट गरिन्छ।

ज्योतिषी शास्त्रका अनुसार दहीको रंग सेतो भएकाले यसको सम्बन्ध चन्द्र ग्रहसँग रहेको र चिनी मिसाएर खाँदा चन्द्रमा ग्रहबाट शुभ फल प्राप्त हुने बताउनुहुन्छ । चन्द्रमाको शुभ प्रभावले भाग्य बलियो हुनुका साथै मन पनि शान्त रहन्छ । त्यसैले हजुरआमाले दही र चिनी सँगै खानु शुभ मान्छन् ।

धार्मिक विश्वास के हो र यसको वैज्ञानिक आधार के हो ?

दही स्वास्थ्यका लागि पनि फाइदाजनक मानिन्छ । किनभने यसमा प्रोटिन, क्याल्सियम, रिबोफ्लेभिन, भिटामिन बी६ र बी१२ जस्ता पोषक तत्वहरू पाइन्छ। त्यसैले दहीलाई कुनै न कुनै रूपमा खानामा समावेश गरिन्छ।

यस्तो अवस्थामा घरबाहिर निस्कनुअघि दही र चिनी सेवन गर्दा यसले शरीरलाई ऊर्जा प्रदान गर्छ, किनभने दहीमा चिनी मिसाउँदा ग्लुकोजको काम गर्छ ।

जसले गर्दा शरीरमा ऊर्जा रहन्छ र अपच आदिको समस्या पनि हुँदैन । अर्थात्, हजुरआमाको सल्लाह विश्वास र परम्परासँग मात्र होइन स्वास्थ्यसँग पनि सम्बन्धित छ।