काठमाडौं । नेपाल कम्युनिभर्सिटी र काठमाडौं विश्वविद्यालय (केयू) ले संयुक्त रूपमा समुदायमा आधारित ‘सामाजिक नवप्रवर्तन तथा उद्यमशीलता (Social Innovation and Entrepreneurship) विषयमा स्नातकोत्तर कार्यक्रम सुरु गर्नका लागि औपचारिक साझेदारी सम्झौता गरेकोका छन् । यो कार्यक्रम देश र युवाको वर्तमान आवश्यकतालाई केन्द्रमा राखी नेपालमा शिक्षाको परिदृश्यलाई पुनर्परिभाषित गर्ने उद्देश्यले तयार गरिएको बताइएको छ ।

समुदायमै गएर अध्ययन गर्ने, सिक्ने र सिकेका कुरा अभ्यास गर्ने हेतुले तयार गरिएको यस कार्यक्रममा विद्यार्थीहरूले नेपालको तीन भौगोलिक क्षेत्र हिमाल, पहाड, तराई र मधेशमा यात्रा गर्दै सिकाइको प्रक्रियामा सहभागी हुनेछन्। उनीहरू समुदायमै बसोबास गरी, स्थानीय परिवेशमा घुलमिल हुँदै स्थानीय विषयवस्तुहरूको अध्ययन गर्नेछन्।

‘समुदाय आफैँमा एक पाठ्यक्रम’ (community is a curriculum) हो भन्ने दर्शनमा आधारित यस कार्यक्रममा विद्यार्थीहरूले हिमाल, पहाड र तराईमा जम्मा १० हप्ता बिताउनेछन्। यस अवधिमा उनीहरूले वैश्विक र सैद्धान्तिक ज्ञानसँगै स्थानीय समुदाय, सामाजिक उद्यम र स्थानीय तहमा भएका विभिन्न पहलहरूमा प्रत्यक्ष संंलग्न भएर नेपालका विविध सामाजिक र आर्थिक यथार्थहरूको अनुभव प्राप्त गर्नेछन्।

समुदायबाट प्राप्त सिकाइलाई शैक्षिक रूपमा अन्तरसम्बन्धित बनाइनेछ जसका लागि प्रत्येक क्षेत्रमा विद्यार्थीहरूले उद्यमशीलता, सामाजिक विज्ञान, प्रविधि, समुदाय–आधारित परियोजना तथा समग्र विकाससम्बन्धी अन्तरविषयगत पाठ्यक्रमहरू अध्ययन गर्नुपर्नेछ ।

विद्यार्थीहरूको समग्र विकासलाई सहयोग गर्न यस कार्यक्रममा नेपाल लगायत नेपाली डायस्पोराका विज्ञ तथा अनुभवी व्यक्तिहरूलाई मेन्टरका रूपमा संलग्न गराइनेछ । साथै, स्थानीय उद्योग र समुदायका सदस्यहरूलाई विषयगत विज्ञका रूपमा पनि सहभागी गराउने जनाइएको छ ।

सम्झौता हस्ताक्षर समारोहमा काठमाडौं विश्वविद्यालयका उपकुलपति प्रा. डा. अच्युत वाग्लेले विभिन्न क्षेत्रहरूमा प्रत्यक्ष अनुभव र व्यावहारिक सिकाइसँग शैक्षिक अध्ययनलाई जोड्दै सामाजिक रूपमा सचेत विद्यार्थी उत्पादन गर्नु नै यस कार्यक्रमको उद्देश्य भएको बताए । यसले विद्यार्थीलाई आफू र समुदायलाई बुझ्न, आवश्यक सीप विकास गर्न तथा उद्यमशील चेतनाको विकास गर्न सहयोग गर्ने उनले उल्लेख गरे ।

नेपाल कम्युनिभर्सिटीका अध्यक्ष नरोत्तम आर्यालले यस कार्यक्रम सामाजिक विज्ञान, प्रविधि र उद्यमशीलताका पाठ्यक्रमहरू समेटिएको नेपालको पहिलो अन्तरविषयगत स्नातकोत्तर कार्यक्रम भएको बताए । उनले भने, “कार्यक्रमको अन्त्यमा विद्यार्थीहरूले आफूलाई गहिरो रूपमा आत्मपरिक्षण गर्न, सामाजिक–राजनीतिक तथा आर्थिक गतिशीलताहरूको विश्लेषण गर्न, प्राविधिक सीप हासिल गर्न र उद्यमशील सोच विकास गर्न सक्षम हुनेछन्।”

यो स्नातकोत्तर कार्यक्रम २०२६ को अक्टोबरबाट सुरु हुने बताइएको छ । यसले परिवर्तनप्रति आकांक्षा भएका र काम गरिरहेका अभ्यासकर्ताहरू, उद्यमी, अनुसन्धानकर्ता र अन्तरविषयगत शैक्षिक पृष्ठभूमिका स्नातकहरूलाई आफ्नो जीवन र समुदायमा अर्थपूर्ण परिवर्तन ल्याउँदै मान्यता प्राप्त उपाधि हासिल गर्न आह्वान गरेको छ। साथै यस कार्यक्रमले उद्योग, शिक्षा, सरकार, समुदाय तथा नेपाली डायस्पोराका इच्छुक साझेदार र सदस्यहरूलाई पनि यस अर्थपूर्ण र महत्वाकांक्षी पहलमा सहभागी हुन आह्वान गरेको छ ।

नेपाल कम्युनिभर्सिटीले अनुसन्धान र समुदाय–आधारित अघिल्ला कार्यक्रमबाट प्राप्त अनुभव, समुदायसँगको सहकार्य तथा सामाजिक नवप्रवर्तन र उद्यमशीलतामा केन्द्रित दृष्टिकोण यस कार्यक्रममा प्रदान गर्नेछ ।

दीर्घकालीन विश्वसनीयता र प्रतिष्ठा हासिल गरेको काठमाडौं विश्वविद्यालयले गुणस्तर सुनिश्चितता तथा सुदृढ शैक्षिक आधार प्रदान गर्दै कार्यक्रमलाई उत्कृष्ट बनाउने लक्ष्य लिएको बताइएको छ। दुई संस्थाका स्रोत र साधनहरू संयोजन गरेर सुरु गर्न लागिएको यो आफ्नो प्रकारको पहिलो स्नातकोत्तर कार्यक्रम नवीन, अनुभवमुखी, व्यावहारिक र शैक्षिक रूपमा गहन हुने अपेक्षा गरिएको जनाइएको छ।