काठमाडौँ । अमेरिकी अन्तरिक्ष यात्री सुनिता विलियम्सको सुरक्षित पृथ्वीमा फिर्ताको लागि काउन्टडाउन सुरु भएको छ । उनीसँगै ब्यारी विल्मोर पनि नौ महिनापछि पृथ्वीमा फर्कनेछन् । उनीहरुलाई फिर्ता ल्याउने अमेरिकी अन्तरिक्ष यानअन्तरिक्षमा प्रक्षेपण गरिएको छ । योसँगै सुनिता र ब्यारी दुवै सकेसम्म चाँडो पृथ्वीमा फर्कन सक्छन् ।

जुन ५, २०२४ मा, नासाको बोइङ क्रू फ्लाइट टेस्ट मिसन सुरु गरिएको थियो । यस मिसन अन्तर्गत, नासाले आफ्ना दुई अन्तरिक्ष यात्री सुनिता विलियम्स र ब्यारी बुच विल्मोरलाई आठ दिनको यात्रामा पठाएको थियो । दुबैलाई स्टारलाइनर अन्तरिक्षयान मार्फत मिसनमा पठाइएको थियो । यो स्टारलाइनर अन्तरिक्षयानको अन्तर्राष्ट्रिय अन्तरिक्ष स्टेशन (आइएसएस) मा अन्तरिक्ष यात्रीहरू सहितको पहिलो उडान थियो ।

सुनिता र ब्यारी जुन मिसनमा छन्,  त्यो नासाको कमर्सियल क्रू प्रोग्रामको हिस्सा हो। नासाको लक्ष्य अमेरिकी निजी उद्योगसँगको साझेदारीमा संयुक्त राज्य अमेरिकाबाट अन्तर्राष्ट्रिय अन्तरिक्ष स्टेशनमा सुरक्षित, भरपर्दो र कम लागतको मानवयुक्त मिसन पठाउनु हो । यो परीक्षण अभियान यसै उद्देश्यका लागि सुरु गरिएको थियो । यस मिसनको लक्ष्य स्टारलाइनरको अन्तरिक्ष स्टेशनमा छ-महिना घुमाउने मिसनहरू गर्ने क्षमता प्रदर्शन गर्नु थियो । लामो अवधिको उडान अघि तयारी परीक्षण गर्न र आवश्यक कार्यसम्पादन डेटा सङ्कलन गर्न चालक दलको उडान परीक्षण डिजाइन गरिएको थियो ।

यद्यपि, स्टारलाइनरको अन्तरिक्ष स्टेशनको उडानको क्रममा, अन्तरिक्षयानका केही थ्रस्टरहरूले अपेक्षाकृत प्रदर्शन गरेनन् । ‘थ्रस्टरहरू’ लाई सामान्यतया कम-बल रकेट मोटरहरू भनिन्छ । थ्रस्टरहरूको खराब प्रदर्शनको अतिरिक्त, स्टारलाइनरको हेलियम प्रणालीमा धेरै चुहावट पनि अवलोकन गरिएको थियो । यसपछि, नासा र बोइङले व्यापक डेटा विश्लेषण मार्फत अन्तरिक्ष यानको बारेमा जानकारी सङ्कलन गरे । अनुसन्धानमा स्पेस शटल कोलम्बिया दुर्घटना पछि स्थापित संस्थाहरू संलग्न थिए । दुर्घटना फेब्रुअरी १, २००३ मा भएको थियो । कोलम्बिया अन्तरिक्ष यान पृथ्वीको वायुमण्डलमा फर्कँदै गर्दा दुर्घटना भएको थियो । यस दुर्घटनामा भारतीय मूलकी कल्पना चावला सहित सबै सात अन्तरिक्ष यात्रीको मृत्यु भएको थियो ।

सुनिता र ब्यारीलाई फिर्ता ल्याउन के गरियो?

१. त्यसपछि नासाले बोइङको स्टारलाइनरलाई पृथ्वीमा फिर्ता ल्याउने सम्भावनाको खोजी गर्‍यो । अनुसन्धानपछि स्टारलाइनरमा यात्रुहरूलाई फिर्ता ल्याउनु सुरक्षित नहुने कुरा पत्ता लाग्यो । अन्ततः, तीन महिना पर्खिएपछि, नासाले स्टारलाइनरलाई चालक दल बिना नै पृथ्वीमा फिर्ता ल्याइने निर्णय गर्‍यो । सेप्टेम्बर ६, २०२४ मा, स्टारलाइनर बिना चालक दल पृथ्वीमा फर्कियो ।

२. यसैबीच, नासाले सुनिता र ब्यारीलाई फिर्ता ल्याउने नयाँ योजनामा काम गर्न थाल्यो । स्टारलाइनर आइएसएसमा अड्किएको कारणले गर्दा अगस्टमा आइएसएसमा पठाउने स्पेसएक्सको क्रू-९ मिसन सेप्टेम्बरसम्म अड्कियो । यस्तो अवस्थामा, नासाले सेप्टेम्बरको अन्त्यमा स्पेसएक्सले तय गरेका चार अन्तरिक्ष यात्रीहरूमध्ये दुई जनालाई मात्र पठाउने निर्णय गर्‍यो, ताकि सुनिता र ब्यारीलाई खाली स्थानमा ठाउँ दिएर पृथ्वीमा फर्काउन सकियोस् । क्रु-९ अन्ततः सेप्टेम्बर २८ मा लन्च गरिएको थियो।

३. क्रू-९ मिसनको फिर्ता डिसेम्बर १७ मा हुने तालिका थियो । यसको अर्थ सुनिता र ब्यारीले आइएसएसमा दुई महिनाभन्दा बढी समय बिताउनुपरेको थियो । तर यो अवधि पनि निरन्तर बढाइयो । वास्तवमा, नासाले क्रू-९ लाई पृथ्वीमा फर्काउनु अघि स्पेसएक्सको ड्र्यागन अन्तरिक्ष यानलाई नयाँ क्रू-१० मिसनको लागि प्रक्षेपण गर्ने निर्णय गर्‍यो । तर क्रू-१० को प्रक्षेपणको तयारी डिसेम्बरमा पूरा हुन सकेन । नासाले ड्र्यागन अन्तरिक्ष यान जनवरीको सुरुमा फ्लोरिडा आइपुग्ने बतायो । यसपछि, क्रू-१० को प्रक्षेपण फेब्रुअरीसम्म स्थगित गरियो ।

४. फेब्रुअरीमा फिर्ताको समय तय भएपछि, क्रू-९ का दुवै सदस्यहरू – अमेरिकी अन्तरिक्ष यात्री निक हेग र रूसी अन्तरिक्ष यात्री अलेक्ज्याण्डर गोर्बुनोभ – ले उडानसँग सम्बन्धित धेरै परीक्षणहरू गर्नुपरेको थियो, सुनिता विलियम्स यस समयमा आइएसएस अभियान ७२ को कमाण्डर बनिन् । उनको अनुभवलाई ध्यानमा राख्दै, अन्तरिक्ष स्टेशनमा बस्ने सबैको व्यवस्थापन र सुपरिवेक्षण गर्ने जिम्मेवारी उनको काँधमा आयो । पाँच महिनाको अवधिमा अमेरिकामा राष्ट्रपति चुनाव पनि भयो, जसमा आईएसएसमा उपस्थित अन्तरिक्ष यात्रीहरूले पनि मतदान गरे ।

५. यसैबीच, नासाले अझै पनि आइएसएसमा रहेका सुनिता र ब्यारीलाई फर्काउने प्रक्रियालाई गति दिने प्रयास गर्यो । यद्यपि, फेब्रुअरी १२ मा, टोलीको तयारीमा फेरि एक पटक धक्का लाग्यो । वास्तवमा, एजेन्सीले ड्र्यागन अन्तरिक्षयानको तयारी प्रक्रिया प्रमाणित गर्न समय लिइरहेको थियो । यस्तो अवस्थामा, यसको प्रक्षेपण एक महिनाको लागि स्थगित गरियो र मार्च १२ मा आइएसएसको लागि क्रु-१० प्रक्षेपण गर्ने तयारी गरियो ।

६. मार्च १२ मा, नासाको केनेडी स्पेस सेन्टरबाट प्रक्षेपण हुनुभन्दा लगभग एक घण्टा अघि, क्रू-१० मिसन फेरि एक पटक स्थगित गरियो । स्पेसएक्सको फाल्कन ९ रकेटको ग्राउन्ड सपोर्ट क्ल्याम्प आर्ममा हाइड्रोलिक प्रणालीको समस्याका कारण प्रक्षेपण रद्द गरिएको बताइयो । त्यसपछि अर्को प्रक्षेपण मिति नेपाली समय अनुसार मार्च १५ बिहान ५:११ बजे तय गरिएको थियो । क्रू-१० को यो मिसन पनि सफलतापूर्वक प्रक्षेपण गरिएको थियो ।

७. अब क्रू-१० को सफल प्रक्षेपणसँगै, नासाले अन्तरिक्ष यात्री निक हेग, सुनिता विलियम्स र बुच विल्मोर सहितको क्रू-९ र रूसी अन्तरिक्ष यात्री अलेक्ज्याण्डर गोर्बुनोभले मिसन हस्तान्तरण प्रक्रिया पूरा गरेपछि मार्च १९ बुधबार बिहान ९:०५ बजे इएसटी समयभन्दा अगाडि अन्तरिक्ष स्टेशनबाट प्रस्थान गर्ने अपेक्षा गरिएको बताएको छ ।